Cần chấm dứt cơ chế xin - cho, tùy tiện, mâu thuẫn...

Trình bày tại cuộc họp, Thứ trưởng Bộ KH-ĐT Đặng Huy Đông cho biết thống kê cho thấy đến nay có hơn 18.000 quy hoạch các loại ở các cấp. Điều đáng nói là “quy hoạch nhiều nhưng chất lượng không xứng đáng với số tiền, nguồn lực bỏ ra". Khi quy hoạch không gắn với nhu cầu sử dụng cũng như nguồn lực thực hiện thì sẽ gây nên lãng phí cho đất nước.

Theo Thứ trưởng, nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng trên đó là quy hoạch đang tồn tại hàng loạt vấn đề như thiếu gắn kết, không thống nhất và còn nhiều chồng chéo, mâu thuẫn làm giảm hiệu lực, hiệu quả của quy hoạch. Sự thiếu gắn kết giữa các quy hoạch, đặc biệt là khi xử lý các vấn đề mang tính liên ngành, liên vùng diễn ra khá phổ biến hiện nay.

"Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội mang tính chính trị nhưng chỉ chú trọng xác định những chỉ tiêu, định hướng phát triển, chưa chú trọng tổ chức không gian lãnh thổ. Quy hoạch ngành thiếu tính tổng thể, xem nhẹ việc gắn kết ngành và lãnh thổ. Quy hoạch xây dựng vùng chủ yếu thiên về tính kỹ thuật, thiếu cơ sở xác định động lực cho sự phát triển. Quy hoạch sử dụng đất chưa thực hiện phân vùng chức năng sử dụng đất theo không gian mà chỉ mới chú ý đến việc phân bổ các chỉ tiêu loại đất, thiếu gắn kết với quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội và quy hoạch xây dựng vùng. Chính vì vậy trên cùng một mặt bằng lãnh thổ cả bốn quy hoạch này không liên kết, khớp nối với nhau” - ông Đông phân tích.

Thứ trưởng khẳng định, lẽ ra là một công cụ quan trọng trong quản lý, thúc đẩy phát triển nhưng ngược lại, hệ thống quy hoạch của nước ta thiếu sự gắn kết trong mục tiêu, định hướng phát triển và giải pháp thực hiện. Hơn nữa các quy hoạch rất dễ bị sửa, điều chỉnh, dẫn đến tính hiệu lực kém, dễ xin - cho. Ví dụ có khu vực đô thị quy hoạch khu vực thấp tầng, nhưng nhờ quan hệ nào đó mà người ta có thể sửa quy hoạch, cho xây cao tầng, bất chấp hệ lụy về cơ sở hạ tầng, xã hội xung quanh.

Không chỉ vậy, công tác tổ chức, thẩm định, phê duyệt quy hoạch còn bị buông lỏng, chưa xử lí kịp thời và thiếu kiên quyết trong chỉ đạo cũng là một trong những lý do dẫn đến tình trạng trên.

Cụm cảng Cái Mép - Thị Vải được đầu tư khoảng 2 tỉ USD, nhưng đến nay chỉ mới hoạt động chưa đầy 20% công suất

Về giải pháp, Thứ trưởng cho rằng, để quy hoạch hiệu quả nhất, hệ thống quy hoạch phải tuân thủ nguyên tắc từ cao xuống thấp, từ tổng thể đến chi tiết; quy hoạch địa phương phải tuân thủ quy hoạch cấp quốc gia, quy hoạch vùng; quy hoạch chi tiết phải dựa trên quy hoạch tổng thể. Ngoài ra người đứng đầu trong xây dựng cần phát huy hết vai trò của mình, quản lý và tổ chức thực hiện quy hoạch phải đảm bảo công tác chỉ đạo, điều hành, thống nhất từ trung ương đến địa phương.

"Với dự luật này, hi vọng sẽ chấm dứt tình trạng xin - cho, tùy tiện, mâu thuẫn trong quy hoạch, để quy hoạch thực sự trở thành công cụ quản lý, tạo động lực cho đất nước phát triển" - ông Đông nói.

Quyết liệt loại bỏ tư duy nhiệm kỳ

Theo nhận định của ông Võ Kim Cự, thành viên Ủy ban Kinh tế, cho rằng lâu nay có tình trạng ngành cứ quy hoạch ngành, tỉnh cứ làm quy hoạch tỉnh. Ngành không liên kết với tỉnh, rồi tỉnh cũng tùy tiện. Rồi chuyện tỉnh nào cũng bia, cảng biển, sân bay, khu công nghiệp, rồi trong nông nghiệp có chuyện khóm, chuyện mía đường..., rất lãng phí nguồn lực. Chúng ta cần có tổng kết sâu hơn, đánh giá toàn diện hơn từng ngành, từng địa phương, sau đó mới đưa ra kết luận.

Ông Cự cho rằng, quan trọng hơn, ta phải bỏ tư duy nhiệm kỳ thì đất nước mới phát triển được bởi cán bộ có nhiệm kỳ chứ quy hoạch không nên có nhiệm kỳ.

"Quy hoạch mà cứ 3 năm bổ sung, 5 năm điều chỉnh thì không được. Quy hoạch mà hỏng thì nguy hại lắm, phải gắn trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước trong công tác quy hoạch. Phải có chế tài, chứ anh phê duyệt rồi nghỉ là thôi.

Sản phẩm quy hoạch phải khi triển khai mới biết tác dụng của nó, vì vậy phải gắn trách nhiệm đến cùng. Quy hoạch có thể kìm hãm đất nước, nhưng cũng là động lực để đất nước phát triển” - ông Cự đề xuất.

Để khắc phục tình trạng tùy tiện tiện trong ngành, nâng cao giá trị pháp lý cho công tác quy hoạch, Phó chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội Nguyễn Lâm Thành mong muốn: “Cần đề cập rõ trách nhiệm của Nhà nước trong quy hoạch, bởi nó là công cụ quản lý của Nhà nước, chứ không thể nói là xã hội hóa quy hoạch

Phó chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội Nguyễn Lâm Thành cũng mong muốn luật này đề ra sẽ nâng cao giá trị pháp lý cho công tác quy hoạch, khắc phục sự tùy tiện trong quy hoạch. Bởi việc cung cấp thông tin, dữ liệu cho quy hoạch cũng là vấn đề rất quan trọng cần quy định rõ. Thực tế cho thấy nếu thông tin, dữ liệu không đúng, số liệu ảo thì quy hoạch không thể chính xác được”