Nhận định đáng chú ý trên được nêu trong một báo cáo của Bộ Xây dựng về thực tế NOXH gửi đến báo chí vào ngày 21/12 vừa qua.

Cụ thể, theo ghi nhận của Bộ Xây dựng, trong vài năm trở lại đây, hàng loạt dự án NOXH quy mô lớn đã được các doanh nghiệp triển khai, như Tổng công ty Becamex IDC với dự án NOXH tại Bình Dương, quy mô 64.000 căn hộ, diện tích xây dựng khoảng 2,7 triệu m2; Tổng công ty IDICO – Bộ Xây dựng với dự án nhà ở công nhân tại KCN Nhơn Trạch, Đồng Nai có quy mô 3.500 căn; hay Tổng công ty Viglacera với dự án khu NOXH tại Khu đô thị mới Đặng Xá, huyện Gia Lâm, Hà Nội, cũng có quy mô 3.500 căn hộ,…

Tuy nhiên, chính báo cáo này cũng thừa nhận, trên thực tế, dòng sản phẩm NOXH vẫn còn thiếu rất nhiều so với nhu cầu của người dân. Trong khi đó, vẫn còn tồn tại nhiều lực cản như một số địa phương chưa thực sự quan tâm đẩy mạnh phát triển NOXH, nhiều nơi chưa thực hiện nghiêm túc quy định dành 20% quỹ đất trong các dự án nhà ở thương mại để đầu tư phát triển NOXH...

Đoàn công tác của Bộ Xây dựng thăm một dự án NOXH trong KCN Nhơn Trạch, Đồng Nai. Ảnh: Mạnh Tùng

Ngoài ra, nguồn vốn trung và dài hạn dành cho phát triển NOXH vẫn còn thiếu, nhiều doanh nghiệp BĐS gần như không mặn mà với loại hình nhà ở này và thị trường mới chỉ có NOXH để bán, còn nhà ở cho thuê vẫn thiếu...

Nếu nhìn vào danh sách các doanh nghiệp được Bộ Xây dựng kể tên là thoát khỏi khó khăn nhờ NOXH sẽ thấy, phần lớn trong số này là các doanh nghiệp nhà nước thuộc Bộ Xây dựng, hoặc các doanh nghiệp lớn, đa ngành. Bên cạnh đó, các dự án NOXH mà các doanh nghiệp trên phát triển chủ yếu cũng mang tính chất 'nội bộ', tức là tập trung phục vụ công nhân viên của chính các đơn vị này chứ chưa phải là các dự án NOXH được mở rộng bán, cho thuê với nhiều đối tượng người thu nhập thấp trong xã hội.

Về vấn đề này, TS Phạm Thái Sơn, Phó chủ nhiệm đề án Phát triển thị trường bất động sản Tp.HCM giai đoạn 2016-2020, định hướng đến năm 2025 và tầm nhìn đến năm 2030 của UBND Tp.HCM cho rằng, chương trình phát triển NOXH của cả nước nói chung và Tp.HCM nói riêng, nhìn chung là thất bại.

Theo đó, số lượng các dự án NOXH trọng điểm hiện nay còn quá nhỏ, chưa thể đáp ứng nhu cầu của xã hội. Ông Sơn cũng đưa ra nhiều lý do giải thích cho sự thất bại này.

Thứ nhất, mặc dù có nhiều ưu đãi về chính sách phát triển NOXH nhưng các thủ tục hành chính liên quan đến thiết lập dự án và xây dựng lại tương đối phức tạp, khiến chủ đầu tư tốn nhiều thời gian.

Ngoài ra, khi triển khai làm dự án NOXH, mặc dù biên độ lợi nhuận thấp nhưng doanh nghiệp cũng không được tự quyết định giá bán, giá cho thuê, theo đó doanh nghiệp phải theo một mức trần do địa phương quy định nên họ sẽ không chủ động được chiến lược đầu tư của mình.

Từ đó, các doanh nghiệp tư nhân chỉ hướng tới xây nhà cho đối tượng thu nhập cao để quay vòng vốn và thu lợi nhanh hơn.

Thứ hai, ông Sơn cho rằng, phần lớn các dự án NOXH hiện nay được đầu tư bởi vốn từ ngân sách nhà nước nhưng nguồn vốn này tại trung ương và địa phương bị giới hạn. Nói một cách khác, sự thiếu hụt nguồn vốn đầu tư dành cho NOXH cũng góp phần dẫn đến những hạn chế trên.

Cuối cùng, là vấn đề thiếu hụt quỹ đất dành cho NOXH tại các đô thị lớn. Theo ông Sơn, nguyên nhân của thực trạng này là do công tác quy hoạch đất đai dành cho NOXH của các địa phương chưa thực sự tốt.

Gần đây, hồi cuối tuần trước, tại một hội thảo về NOXH do Thời báo Kinh tế Sài Gòn tổ chức, ông Võ Kim Cương, nguyên Phó Kiến trúc sư trưởng Tp.HCM cũng cho rằng, muốn NOXH được triển khai rộng rãi và tạo cơ hội tiếp cận loại hình nhà ở này dễ dàng cho nhiều người thì phải phát triển loại hình này theo cơ chế thị trường và Nhà nước không nên bao cấp.

Ông Cương phân tích, Nhà nước không nên can thiệp quá sâu đến sự lựa chọn nhà ở của người thu nhập thấp, thay vào đó, Nhà nước chỉ cần lo các chính sách như thuế đất, tạo điều kiện thuận lợi cho đầu ra sản phẩm… cho các doanh nghiệp làm NOXH.