Con số trên đã cao hơn mức 21,9 tỷ USD của năm ngoái dù trong 8 tháng đầu năm 2015 sụt giảm mạnh so với cùng kỳ năm 2014. Phải chăng những dự án “tỷ đô” đã quyết định thành tích của Việt Nam trong thu hút FDI?

Rõ ràng câu trả lời là “có” do cách đánh giá thành tích của FDI hiện tại vẫn nặng về hình thức, về số lượng vốn “đăng ký” cam kết khi được cấp phép. Về cam kết - đăng ký đó có tiến hành ra sao, tỷ lệ thực hiện hằng năm là như thế nào, hàm lượng công nghệ đưa vào bao nhiêu... lại chưa được quan tâm đúng mức. Trên thực tế, chênh lệch giữa vốn đăng ký với vốn triển khai hiện lên đến hơn 100 tỷ USD, trong đó tỷ lệ vốn đăng ký của những dự án “tỷ đô” chưa triển khai khá lớn.

Tuy nhiên, các dự án "tỷ đô" cũng có những tác động trái chiều, thậm chí còn để lại nhiều hệ lụy mà địa phương phải giải quyết trong nhiều năm. Điển hình, nhiều dự án “tỷ đô” từng được ca ngợi khi đăng ký trước đó như dự án thép Quảng Liên ở Quảng Ngãi (được cấp phép năm 2006, vốn đầu tư đăng ký ban đầu trên 1 tỷ USD, sau đó tăng lên thành 3 tỷ USD) vừa nói lời chia tay hoặc một số dự án bất động sản “tỷ đô” chiếm giữ hàng trăm ha đất bỏ không trong nhiều năm tại nhiều địa phương.

Điểm yếu trong công tác thống kê là chỉ đưa ra con số tổng vốn FDI thực hiện hằng năm tại tất cả các ngành kinh tế mà chưa phân chia cụ thể số vốn từng ngành kinh tế là bao nhiêu. Vì thế, đã có ý kiến cho rằng đây chỉ là con số “trang sức” cho hoạt động đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam.

Bởi vì, nó không có thông tin cụ thể theo từng ngành, dễ “uốn nắn” theo ý chủ quan nên không phản ánh được điểm mạnh, điểm yếu của từng ngành liên quan tới FDI, dẫn đến những khó khăn không nhỏ trong quản lý, điều hành kinh tế vĩ mô của những cơ quan quản lý Nhà nước.

Một số dự án thu hút vốn FDI lớn đã được cấp phép hoạt động trong 4 tháng cuối năm. Ảnh minh họa, nguồn: Trí thức trẻ

Khắc phục tình trạng này cần thực thi những giải pháp sau mặc dù không mới: Đầu tiên, cần phân loại dự án, đặc biệt là những dự án “tỷ đô” theo ba màu đỏ, vàng và xanh.

Cụ thể, xanh là loại dự án FDI triển khai đúng cam kết; vàng là loại dự án FDI có vướng mắc cần được hỗ trợ; đỏ là những dự án FDI cần được tập trung hỗ trợ đặc biệt nhằm tháo gỡ khó khăn, xử lý những hậu quả nếu có. Công tác phân loại này sẽ giúp hoạt động hậu kiểm tốt hơn, nắm bắt được tình hình, kịp thời có được những giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp.

Sau khi dự án hoàn thiện xây dựng và đi vào vận hành, chậm nhất là 6 tháng, các chủ dự án FDI cần phải có báo cáo đánh giá về vốn thực tế đã triển khai để điều chỉnh lại giấy chứng nhận đầu tư đã cấp, làm cơ sở cho kế toán, hạch toán, kiểm toán sau này.

Hai là đẩy mạnh việc hướng dẫn các địa phương về công tác thống kê vốn theo ngành. Ba là thanh tra Nhà nước cũng nên vào cuộc để răn đe tình trạng thiếu trách nhiệm trong việc thống kê, báo cáo chậm, báo cáo không đúng, chạy theo thành tích mà biến tấu con số ảo... gây ra tổn hại không kém gì tham nhũng.

Về cơ hội và thách thức của hội nhập, chúng ta đã nói quá nhiều, điều đó là cần thiết song nếu quên rằng yếu tố quyết định thu hút FDI chính là sức cạnh tranh nội tại của môi trường đầu tư kinh doanh, trong đó vai trò của công tác thống kê, đánh giá đúng kết quả của FDI là một yếu tố quan trọng để việc quản lý Nhà nước được vận hành có hiệu quả, nâng cao tính cạnh tranh của môi trường đầu tư kinh doanh tại Việt Nam.

TS. Phan Hữu Thắng
(Nguyên cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài, Bộ Kế hoạch - Đầu tư)
(Theo Tuổi trẻ Online)